|
 Neen,
dit artikel gaat niet over zen-tuinen, maar wel over een aantal
persoonlijke bedenkingen ingegeven vanuit de zen-geest. Vooreerst
betekent zen voor mij aandachtig zijn, gewaar zijn. Er is natuurlijk
het za-zen zitten, het zitten in aandacht, maar bovendien is er
het aandachtig zijn tijdens ons dagelijks leven.
Deze aandacht brengt een zekere gevoeligheid mee voor geur, kleur,
smaak, gehoor en gedachten. Een gevoeligheid die niet oordeelt of
veroordeelt, maar die slechts vaststelt.
Het onderricht van de tweede patriarch is zeer duidelijk: « Wees
altijd helder gewaar ». Leef zoals je naar de muur kijkt
zonder twijfel, zonder onderscheid te maken tussen het gewone banale
leven en het leven van een boeddha.
Toen ik laatst een ongeval kreeg en mijn voet brak en nadat de
ergste pijn was verdwenen, vroeg ik mij af : «Was ik
wel aandachtig toen ik werkte, en was het niet door niet aandachtig
te zijn dat ik een ongeval kreeg?» Ik had helemaal geen oog
voor de takken die voor mijn voeten lagen, de machines die her en
der verspreid lagen en niet anders dan letterlijk een struikelblok
vormden.
Het gebrek aan gewaar zijn betekent in vele gevallen slechts aandacht
hebben voor details, onbenulligheden, maar geen oog hebben voor
de totale realiteit.
De gevoelens van Shundo Aoyama, een Japanse Zen-non, zijn mij niet
onbekend. Door verwaarlozing van haar tempeltuin woedde het onkruid
weelderig. Zo erg zelfs dat ze gebruik maakte van een 'totaal-onkruidbestrijdingsmiddel'.
Gedurende meer dan een jaar groeide er geen onkruid. De aarde bleef
een jaar lang zonder leven door toedoen van menselijke handelingen.
« Lieve aarde, smeekte ze, kom gauw weer tot leven en
geef ook het leven aan het onkruid. »
Kunnen we met dankbaarheid en zonder aversie zien hoe het onkruid
in onze plantenperken tiert ? Zenmeester Dogen zei : « Een
bloem verwelkt en onkruid tiert weelderig buiten onze wil om ».
Vaak is er niet alleen de aversie voor het onkruid, maar nog groter
is de weerzin om het onkruid te wieden.
 Als
je een tuin wil omspitten, laat je een grondwerker komen. Vaak moet
ik met lede ogen aanzien hoe de vruchtbare teelaarde wordt afgeschraapt,
voor een woekerprijs wordt verkocht en de gemaakte put met puin
wordt gevuld. Waarom niet nemen wat je nodig hebt en teruggeven
wat je te veel nam ? En zeker geen afval dumpen.
In Japan nabij de tempel Eiheiji ligt de brug van de halve schep.
Naar verluidt zou zenmeester Dogen telkens hij zijn beker vulde,
de helft terugschenken aan de rivier. Dit staat wel in schril contrast
met de praktijk van sommige grondwerkers.
De basis voor een Zuivere En Nette (ZEN) tuin blijft het gewaarzijn.
Het standvastig en onbevooroordeeld verdraagzaam proberen te zien
vanuit een breed perspectief.
De lentegeluiden zijn even mooi als het getik van de regendruppels
op mijn regenjekker. De bloeiende rozelaar verdient evenveel aandacht
als de distel. Word niet dronken van de prille lentekleuren en laat
je niet meeslepen door sombere gedachten bij het vallen van de bladeren.
Regelmatig doe ik voor mezelf de volgende oefening : ik ga
na wanneer ik door de plantenperken stap of ik aandachtig ben en
geen planten vertrappel. Kan ik genieten bij het zien en ruiken
van de boerenjasmijn zonder de drang te hebben deze sensatie vast
te houden ? Ruk ik de twijgen van een struik, omdat op dat
moment mijn gedachten mij dwars zitten of snoei ik zorgvuldig met
respect naar de vorm van de heester ?
Heb ik oog voor de schoonheid van de boom of laat ik mij ontmoedigen
door de bladziekten die hem aantasten ?
Deze oefeningen leren me te kijken naar mezelf vanuit een breed
perspectief, zonder mezelf te veroordelen, maar slechts door helder
vast te stellen van « wat is ».
|
